Stagnatie in demografie, technologie en cultuur

“De materiële vooruitgang is tot stilstand gekomen terwijl we collectief dit feit blijven ontkennen. We hebben continue vooruitgang geboekt in de wereld van computers, bits, internet en mobiel internet, maar het is een beperkt segment van vooruitgang.” Aldus Peter Thiel in een recent interview met Mary Harrington.

Peter Thiel was medeoprichter van PayPal en was de eerste externe investeerder in Facebook in wiens bestuur hij zat van 2005 tot dit jaar. Via het Founders Fund investeert hij in nieuwe ondernemingen. Hij startte het big data-bedrijf Palantir, dat in 2016 met succes het Amerikaanse leger aanklaagde wegens een inkoopproces voor een inlichtingenanalysesysteem en vervolgens het contract won om dat systeem te leveren. Hij is naar schatting 4,9 miljard dollar waard.

Zoals Thiel het ziet, heeft deze stilzwijgende naoorlogse stopzetting van de groeiaspiratie geresulteerd in “een soort maatschappelijke en culturele lockdown; niet alleen in de laatste twee jaar, maar in veel opzichten sinds de laatste 40 of 50 jaren”. Er is “een culturele versie, een demografische versie en een technologische versie van deze stagnerende of decadente samenleving”. En het resultaat van deze verlamming is “een wereld van technologische stagnatie en demografische ineenstorting”, samen met “sclerose in de overheid en de banale herhaling in cultuur”.

Hij spreekt nu al 15 jaar over de technische stagnatie tegen een mainstream links en rechts die het niet willen weten: “het was altijd opvallend hoe zeer het inging tegen de verklaarde ideologie van het regime .” Het voortbestaan ​​van de fantasie van vooruitgang, tegen de achtergrond van de feitelijke stagnatie, vormt de kern van waanideeën van zowel links als rechts, stelt hij: “de liberalen in Silicon Valley houden er niet van, omdat ze denken dat ze deze geweldige motor aandrijven van vooruitgang’, terwijl sociaal-conservatieven ‘de liberalen het terrein hebben afgestaan, omdat ze de linkse propaganda geloven over de vooruitgang bij wetenschap en technologie’. En tegen deze achtergrond van partijoverschrijdende ontkenning, worden instellingen en de bredere cultuur in toenemende mate gevormd door echte stagnatie.

Volgens hem lijkt veel van wat doorgaat voor ‘vooruitgang’ in werkelijkheid meer op ‘afleiding’. Zoals hij het stelt: “de iPhone die ons afleidt van onze omgeving, leidt ons ook af van de manier waarop onze omgeving onveranderlijk en statisch is.” En in deze cultuur, economie en politiek van chronisch zelfbedrog, zoals Thiel het ziet, houden we onszelf voor dat we vooruitgaan omdat “oma een iPhone heeft met allerlei features maar ondertussen eet ze kattenvoer omdat de voedselprijzen drastisch zijn gestegen.”

In deze context is veel van wat in economische termen doorgaat als ‘vooruitgang’ eigenlijk een boekhoudkundige truc. Bijvoorbeeld, veel van wat lijkt op de groei van het BNP sinds de jaren vijftig, was gewoon een kwestie van het veranderen van de manier waarop er gemeten wordt. Als, zo merkt hij op, “je een economie verschuift van een eenverdienershuishouden met een huisvrouw naar een met twee kostwinners en een derde persoon die oppast, dan heb je statistisch gezien drie banen in plaats van één en heb je dus meer BNP. Je overdrijft op die manier de hoeveelheid vooruitgang. Maar is er iets veranderd, laat staan verbeterd ?

Hij wijst er op dat tussen 1880 en 1960 de automatisering de werkuren tot dusver heeft verminderd dat analisten tegen het jaar 2000 voorspelden dat het gemiddelde gezin makkelijk kon rondkomen met het loon van één arbeider die zeven uur per dag werkte, vier dagen per week, met 13 weken betaalde vakantie. Maar toen “ging het op de een of andere manier echt achteruit”. Sindsdien zijn veel goederen die ooit gemeenschappelijk waren voor de Amerikaanse middenklasse, gekannibaliseerd om de illusie van vooruitgang in stand te houden.

“We zijn veel minder een middenklassesamenleving”, merkt hij op, in de zin van “mensen die denken dat hun kinderen het beter zullen doen dan zijzelf”. En deze groeiende schaarste, in combinatie met de ontkenning van die schaarste, heeft eens vertrouwde instellingen grondig gecorrumpeerd. Zelfs de Club van Rome was, naar zijn mening, “niet pessimistisch genoeg over hoe slecht een wereld zonder groei zou werken, en hoeveel het onze instellingen zou ontregelen”. Want de meesten van onze instellingen “hangen af ​​van groei; en wanneer de groei stopt, liegen ze en worden ze sociopathisch”.

Wat nu in de wereld ontbreekt, is een duidelijke visie op de toekomst. Het herleven van het christelijk geloof zou kunnen helpen, denkt hij: “Als we meer christelijk waren, zouden we ook meer hoop hebben voor de toekomst, en als we minder christelijk zijn, zullen we minder hoop hebben. En er is waarschijnlijk minder actie.” Als dit niet lukt, zou elke visie op de toekomst helpen, vooral als het een optimistische is. Hoewel hij niet echt van sciencefiction houdt, zegt hij, zouden meer optimistische verhalen op dit gebied kunnen helpen: “Als men sciencefiction zou kunnen produceren die minder uniform somber was, zou dat op literair niveau kunnen helpen.

Bij gebrek aan andere opties, denkt Thiel dat zelfs sombere of apocalyptische visioenen beter zijn dan helemaal geen visie. Het beeld van de Europese klimaatcatastrofe geassocieerd met Greta Thunberg is, zoals hij het ziet, een van de slechts drie realistische Europese toekomsten; de andere twee zijn “islamitische sharia-wetgeving” en “Chinese communistische AI”. De sociaal-democratische modellen die typerend zijn voor de hedendaagse Europese politiek beschouwt hij als variaties op het thema van stagnatie: “een soort eeuwige Groundhog Day”. En hoewel Greta’s visie “in sommige opzichten te apocalyptisch, in sommige opzichten niet apocalyptisch genoeg” is, is het op zijn minst “een heel concreet beeld”, en vertegenwoordigt het het minst slechtste van de drie alternatieven voor stagnatie.

Tot zover de mening van Peter Thiel. Wat opvalt is dat ontkenning en het vasthouden aan een onmogelijk scenario gemeengoed zijn in de politiek en media. Of het nu een epidemie, vaccins, oorlog in Oekraine of economische groei betreft, de logica is overboord en droomdenken is de norm geworden. Deze waanstoornissen zullen stuk voor stuk vastlopen op de realiteit. De wal gaat al deze vliegende Hollanders keren.

Bron: Unherd