Als je met een schone lei zou beginnen, was het simpel. Een projectontwikkelaar investeert in de aanleg van een nieuwe polder. Hij deelt die op in afzonderlijke grondstukken die hij los verkoopt aan boeren, aannemers, fabriekseigenaren en iedereen die maar grond kan gebruiken.
De grote dijk rond de polder zorgt voor bescherming van de inwoners tegen overstromingen. Hij moet echter wel goed worden onderhouden. De projectontwikkelaar voorziet, dat de inwoners dit noodzakelijke onderhoud zelf niet zonder dwang zullen kunnen regelen. Immers, als één van de inwoners niet vrijwillig wil meebetalen aan het dijkonderhoud, zullen er ongetwijfeld meer volgen. Deze zgn freeriders profiteren dan van de bescherming door de dijk op kosten van de buren.
Daarom neemt de projectontwikkelaar het zekere voor het onzekere en verplicht de jaarlijkse bijdrage aan het dijkonderhoud in het koopcontract van ieder grondstuk met de voorwaarde, dat deze verplichting automatisch overgaat op iedere volgende grondeigenaar. Bij overdracht van de grond aan iemand van buiten de polder is deze nieuwe eigenaar dus bekend met de verplichting waaraan hij moet voldoen als hij de grond aanvaart. Deze praktijk is volkomen legaal en in overeenstemming met de libertarische principes, omdat zij geheel vrijwillig is.
Toch is deze constructie niet zonder problemen. Als een grondeigenaar zonder erfgenamen overlijdt, valt het grondstuk vrij en heeft het niet langer de koppeling met de verplichte bijdrage aan het dijkonderhoud. Als het grondstuk vervolgens wordt gehomestead door de buurman, dan heeft deze niet langer de kosten van het dijkonderhoud en dus een concurrentievoordeel. Na verloop van tijd kan hij zo alle andere grondeigenaren wegconcurreren. Dit zal de animo voor de nieuwe polder beperken.
De projectontwikkelaar lost dit op door een rechtspersoon in het leven te roepen in de vorm van een vennootschap, die 100% eigenaar is van de polder. Geïnteresseerden die nu een grondstuk kopen, krijgen een aandeel in de vennootschap en een exclusief gebruiksrecht voor het desbetreffende grondstuk. Het aandeel kan worden doorverkocht. In de statuten van de rechtspersoon is de verplichting van de grondgebruikers om bij te dragen aan het dijkonderhoud opgenomen.
Ook deze constructie, waarbij soevereine mensen verplichtingen worden opgelegd door de eigenaar van de grond die zij gebruiken, is volkomen legaal en volgens libertarische principes.
De constructie in het huidige NL is iets anders. Omdat hier al een overheid als rechtspersoon bestaat, zijn de waterschappen, die oorspronkelijk werden opgericht als verenigingen van grondeigenaren tbv het dijkonderhoud, slechts uitvoeringsorganen van de overheid. De verplichte bijdrage aan het dijkonderhoud is dan in de wet opgenomen. Voor Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) van appartementencomplexen geldt iets soortgelijks. Hier is de nieuwe eigenaar van een appartement bij wet verplicht om lid te worden van de VvE. Hij is dan automatisch verplicht bij te dragen in het onderhoud van het pand.
Het overkoepelende gezag van de overheid komt dan voort uit het absolute eigendomsrecht van de oorspronkelijke grondeigenaren. Net zoals het bij een VvE niet mogelijk is een absoluut eigendomsrecht aan te kopen (men koopt slechts een gebruiksrecht) is het in een natiestaat niet mogelijk een grondstuk aan te kopen dat volledig los staat van de overkoepelende wet- en regelgeving (een zgn allodial title ).
Zou dit wel mogelijk zijn, dan behoort zo’n grondstuk niet meer tot de natiestaat en zou bijv het betalen van belasting niet meer kunnen worden afgedwongen. Nu koopt een grondeigenaar feitelijk slechts een verhandelbaar gebruiksrecht, net als bij een VvE, en moet dan belasting betalen, net als de verplichte onderhoudsbijdrage van de VvE.
Het centrale punt hierbij is of de rechtspersoon, in dit geval de overheid, legaal is, dwz in het leven is geroepen door de oorspronkelijke grondeigenaren. Veel is natuurlijk verloren gegaan in de mist van de geschiedenis, maar in het algemeen is er wel iets over te zeggen.
Voor het feodale tijdperk was de bevolkingsdichtheid gering en konden individuele boeren hun grond nog homesteaden in de wildernis. Die grondstukken zijn in de loop der tijd allemaal wel een keer onrechtmatig in andere handen overgegaan. Dat zou overheden dan per definitie illegaal maken, want ze zijn gebaseerd op gestolen grond.
Maar als bij een veroveringsoorlog alle oorspronkelijke grondeigenaren en hun erfgenamen werden gedood of verdreven en zo hun grond moesten opgeven, dan viel de grond vrij en kon door iedereen weer worden gehomestead.
Het Common Law principe, dat een misdadiger geen voordeel mag hebben van zijn misdaad, bemoeilijkt echter het gebruik van dergelijke grond. Dat gebruik is voor de veroveraar illegaal, want die heeft de grond gestolen, maar voor onschuldige burgers, die slechts vrijgevallen grond hebben gehomestead, is het ook illegaal. Voor hen is het een vorm van heling. De rechtmatige eigenaren hebben immers onder dreiging van geweld hun grond moeten achterlaten.
Toepassing van het Common Law principe zorgt er dus voor, dat eenmaal veroverde grond nooit meer een rechtmatige eigenaar kan krijgen, ook niet als iedereen zo’n grondstuk zou verlaten en het weer aan de wildernis zou teruggeven. Homesteading zou niet meer mogelijk zijn en iedere volgende generatie die op deze grond leeft, doet dat illegaal.
In de praktijk zijn eigendomsrechten echter slechts geldig, zolang de eigenaar of diens erfgenamen die claimen. Zodra zij die claim vrijwillig laten vallen, komt het eigendom vrij en kan iedereen het rechtmatig homesteaden. Dus als de verdreven grondeigenaren besluiten het verlies van hun grond te accepteren, dan kunnen de veroveraar en anderen deze grond rechtmatig homesteaden.
Moeten libertariers er daarom geen rekening mee houden, dat overheden in hun recht staan en de libertarische kritiek onjuist is? Het druist in tegen ieders rechtsgevoel als misdadigers worden beloond, maar het homestead principe is helder, de reden waarom een grondstuk is vrijgevallen is niet van invloed op het rechtmatig bezit er van.
“Rules… without them we live with the animals”
~ Winston Scott, owner and general manager of The Continental Hotel, NYC
Ingezonden door Peter de Jong
Eerdere artikelen in deze serie I en II
Peter, ik had deze voor afgelopen donderdag bedoeld maar het is vandaag geworden, dank voor het inzenden, Ratio
De verplichting kan je koppelen aan de onroerende zaak en je kann de verplichting opnemen in een register.
@Bertuz,
Ja, een eigenaar kan idd ook een trusted third party, zoals een notaris of een register organisatie, inschakelen. Het is alleen de vraag of dit voor lange tijd goed werkt.
Bij verkoop draagt een eigenaar in principe het volledige eigendomsrecht over op de nieuwe eigenaar. Iedere volgende eigenaar heeft alleen te maken met de voorwaarden van de vorige. Dus de 1e eigenaar kan geen voorwaarden opleggen aan de 3e. Dat kan alleen nr 2.
Als je een verplichting in het koopcontract vastlegt, kan je de nieuwe eigenaar verplichten diezelfde verplichting ook op te nemen in het contract bij doorverkoop en zo verder. Zolang de grond niet vrijvalt, blijft de verplichting dan in stand.
Maar als de 1e eigenaar in een register vastlegt, dat hij wil, dat alle volgende eigenaren hun onderhoudsbijdrage betalen als ze de koop van dit grondstuk aanvaarden, gaat dit niet op. De 3e en volgende eigenaren hebben immers geen deal met de projectontwikkelaar. Zij hebben met zijn voorwaarden niets te maken.
De inschrijving maakt dat je de verplichting kunt kennen. Dan kan je bij de inschrijving ook bepalen dat de verplichting de zaak volgt. En dat de opvolger gehouden is aan de verplichting te voldoen. Tis zo simpel. En het gebeurt al volop.
@Bertuz,
Ja, omdat de overheid voor overkoepelende wetgeving zorgt, dat een verplichting aan een onroerend goed kan worden gekoppeld. In een vrije samenleving is er echter geen overkoepelende wetgeving. Je verwerft immers een 100% eigendomsrecht over het stuk grond. Alleen de eigenaar kan dan bepalen wat er met die grond gebeurt. De overheid gaat er niet over. Je registeroplossing om een verplichting door te geven aan opvolgende grondeigenaren werkt dan niet.
Voor er dijken waren woonden mensen op terpen die zonder dwang onderhouden werden door de bewoners. Het waterschap is een nutteloze club burocraten die met droge ogen durven beweren dat zij de polders drooggevallen hebben. Dat was rijkswaterstaat.
herstel : drooggemalen.
In den beginne schiep God de hemel en de aarde. Bijbelboek Genesis, 1:1. God is dus die projectontwikkelaar. Even verderop staat ook precies hoe wij ermee om moeten gaan. Rousseau gaat er ook uitvoerig op in.
God verveelde zich en schiep de Hemel en de Aarde. Maar hij verveelde zich nog steeds. Toen zette hij Adam in het paradijs en dat was ook saai, de verveling bleef. Toen kwam God op het briljante plan om een vrouw te scheppen, en vanaf dat moment was de ellende compleet.
Eigendomsrecht waar Peter het steeds over heeft is er alleen maar om de dominantie van mensen in goede banen te leiden, dat is althans het streven. Bij eigendom horen ook kosten om het te beschermen. Wat mij betreft draait de eigenaar zelf op voor de kosten als hij niet in staat is het zelf te beschermen.
Eigendom en eigendomsrecht zijn bedenksels, het zijn claims die al dan niet worden erkent. Volgens de NAVO hoort de Krim bij Oekraïne, Rusland ziet dat anders. Uiteindelijk komt macht en recht uit de loop van een geweer.
@Nico,
Ook het recht van de sterkste en slimste is onderworpen aan de natuurwetten. Als je zwaaiend met je geweer door het leven gaat, kom je geheid een keer iemand tegen die sterker en slimmer is dan jij en leg je het af.
Daarom houden mensen zich puur uit eigenbelang aan de natuurwetten. Ook criminelen worden niet graag bestolen, bedrogen en vermoord.
Het eigendomsrecht wordt gegarandeerd door de natuurwetten. Zonder eigendomsrecht kan je als individu niet overleven en kunnen de beste individuen zich niet voortplanten. Die gaan dan ten onder in mob rule. Dat brengt het voortbestaan van de soort in gevaar. Dat gebeurt dus niet.
Ik kan je gedachtegang niet volgen Peter.
@Nico,
Geen punt. Ik probeer een ander voorbeeld.
In een Afrikaanse leeuwengroep is er een alpha mannetje, dat een harem heeft die voor hem jaagt. De andere mannelijke leeuwen weten, dat ze van die harem en van het voedsel dat de leeuwinnen meebrengen, af moeten blijven. Het is hun eigendom niet. Het alpha mannetje is de eigenaar en die beslist of hij iets wil delen en met wie.
Als echter 10 jonge leeuwen via mob rule zouden besluiten het alpha mannetje te onttronen, dan zouden ze dat makkelijk kunnen. Maar daarna zouden ze onderling om het voedsel en de wijfjes moeten vechten. Dat is een uitputtingsslag als de krachtsverhoudingen niet veel verschillen. In de praktijk gebeurt dit niet.
Er is pas een wisseling van de macht als een enkele uitdager opgewassen is tegen het alpha mannetje. De verliezer verlaat de groep en leidt een zwervend bestaan, maar heeft soms de kans aan het hoofd van een andere leeuwengroep te komen.
Er zijn dus duidelijke regels (natuurwetten) hoe individuen zich moeten gedragen om zelf de grootste overlevingskansen te hebben en tevens de soort als geheel een betere kans op voortbestaan te geven.
Met mensen is het niet anders. Als je goed kan vechten is het niet slim om iedereen die je jouw zin niet wil geven, uit te dagen. Dan ben je sneller dood dan wanneer je alleen vecht als het echt niet anders kan en je via overleg je zin probeert te krijgen.
Arthur Schopenhauer gaat uitgebreid in op de door God gemaakte claims, en laat daar niet veel van heel.
Ik ben het niet geheel eens met Peter maar wil nog wel een punt inbrengen dat hij volgens mij onvoldoende aandacht heeft gegeven. Tussen de polders moest ook enige samenwerking zijn. Een polder loosde het opgemaalde water in een zogenaamde boezem. Tal van polders konden in een boezemstelsel hun opgepompte water kwijt. Echter de waterschappen aan de Zuiderzee/ Waddenzee/ Dollart, waren verantwoordelijk voor de spuisluizen van de boezem om het water uiteindelijk te lozen. Uiteindelijk is dit door schaalvergroting opgelost: https://nl.wikipedia.org/wiki/Hoogheemraadschap_van_de_Uitwaterende_Sluizen_in_Kennemerland_en_West-Friesland en in 2013: https://nl.wikipedia.org/wiki/Hoogheemraadschap_van_Uitwaterende_Sluizen_in_Hollands_Noorderkwartier
Dus de individuele inlands gelegen polderwaterschappen leken freeriders te zijn, of waren dit ook op, het was het uitwaterende sluizen hoogheemraadschap, dat zorgde voor de spuisluizen van de boezems. Deze opmerking moet gezien worden ter completering van het verhaal, niet als argument pro of contra het standpunt van Peter. Vaak zijn zaken complexer.
@Ratio,
Bedankt voor je toevoeging. In een vrije markt is samenwerking geen probleem, freeriders wel. Daar loopt ieder businessmodel op leeg.
Dat is het bestaansrecht van iedere overheid, nl het verzorgen van essentiële publieke goederen en diensten. Die zijn door de freeriders per definitie niet mogelijk in een vrije samenleving. Die ziet er fysiek dus ook heel anders uit dan de huidige.
Alleen in een gemengde economie kan je freeriders voorkomen door marktpartijen te dwingen. Maar dat is voodoo economics, dat wil je niet. In een vrije markt zouden polders wss niet zijn aangelegd en leefden we nog op Graftak’s terpen.
Overigens zijn deze artikelen bedoeld om de kern helder te krijgen. Als we libertarische uitgangspunten hanteren, is de overheid dan rechtmatig en diens dwang dus ook? Dit kan je niet zomaar afdoen door op de illegale grondroof te wijzen, want dan verliezen we allemaal onze rechten.
En complexe systemen bestaan niet. De werking van het complete universum kan in één formule worden beschreven (unified field theory). Als je het niet aan je grootmoeder kan uitleggen, begrijp je het zelf niet (Einstein).
De projectontwikkelaar legde alleen wat dijken neer en pompte de boel leeg. Dat deed hij overigens niet zelf. Daarom kan de visser daar niet meer vissen en een ander er geen dijk meer leggen, want die ligt er al. En dat alles op een door God geschapen Aarde.
Je zou kunnen stellen dat die projectontwikkelaar de natuur heeft vernield, voor financieel gewin. Wat doen we met dat soort mensen?
Het kan maar zo dat wat Peter doet in strijd is met de bijbel, en dan moet er misschien met hem worden afgerekend. Weg met die polder en die projectontwikkelaar!
Je kunt daar wel een polder neerleggen of een hek zetten om een bepaald gebied en zeggen: ‘dit is van mij’, maar met welk recht doe je dat? Als mensen niet dood zouden gaan was het een nog veel grotere bende op deze planeet.
@Nico,
Je zet een hek om een deel van de natuur en je sluit daarmee anderen uit, omdat je zelf in leven wil kunnen blijven. Iedereen heeft recht op leven, maar jij claimde deze resources als eerste. Daardoor zijn ze van jou. Een ander heeft er net zo min recht op als op je linkernier. Die heb je ook als eerste geclaimd. 😁
Peter, vanwaar toch die drang om iets te bezitten? Je kan van alles claimen, maar anderen gaan dat natuurlijk niet respecteren. Alles wat je claimt moet constant gehandhaafd worden, eventueel met geweld, anders is het hek van de dam.
@Nico,
Het eigendomsrecht is een natuurrecht. Dat wordt automatisch gehandhaafd als mensen zich aan de natuurwetten houden. Doen ze dat niet, dan gaan ze eerder dood.
Natuurlijk zullen eigenaars zelf ook moeite moeten doen om hun eigendom te behouden. Maar dat moet je ook om dagelijks een eenvoudige doch voedzame maaltijd te kunnen eten en zo in leven te blijven.
Op https://www.monumenten.nl/ vind je monumenten bij jou in de buurt. Het is interessant om daar een keer doorheen te wandelen omdat het een andere kijk geeft op eigenaarschap.
Op mijn fiets doe ik regelmatig een rondje door bossen, langs landerijen en kastelen hier in de buurt. Als je wilt kun je daar gaan werken of wonen, maar je kunt het niet ‘hebben’. Je bent slechts een passant. Die bossen, landerijen en kastelen staan daar al vele eeuwen. Een bedrijf beginnen of overnemen binnen dat concept kan. Je bent eigenaar van wat je produceert. De grond pacht je gewoon, geen bank nodig.
Een stuk grond of zeebodem omheinen en zeggen ‘dit is van mij’, niemand hoeft die claim te respecteren. Als iemand zo dom is om dat geclaimde stuk land of zeebodem te kopen, zoiets heet heling. Het was in beginsel niet van jou.
Als Peter aanspoelt op een onbewoond eiland claimt hij het hele eiland. Iedereen die na hem aanspoelt is zijn slaaf of zo. Ik respecteer zijn claims niet.
De overheid regelt met het eigendomsrecht het streven naar dominantie tussen personen. Beter zou het zijn om te spreken over gebruiksrecht. De overheid beheert natuurgebieden via diverse stichtingen maar claimt nergens eigendomsrecht. Eigendomsrecht is dus een burgerdingetje.
‘Eigendom (juridische eigendom) is het meest verstrekkende recht dat men op een zaak kan hebben. Het is het recht om over een zaak (stuk grond, voorwerp, hoeveelheid geld enz.) naar eigen goeddunken te beschikken’.
Je beschikt erover, maar dat is het dan ook. En ‘naar eigen goeddunken’ kun je natuurlijk vergeten als er ook anderen zijn met wie je rekening moet houden. Het heeft allemaal zijn grenzen.
Ergens over beschikken is iets anders dan bezit van iets nemen en zeggen ‘dit is van mij’.
@Nico,
Probeer svp wat logica in je redenering te houden.
Het gaat er om of een claim rechtmatig is. Zo niet, dan maakt het niet uit als anderen hem niet respecteren. Is hij echter wèl rechtmatig, dan zijn degenen die hem niet respecteren criminelen waartegen je mag optreden.
Als grond in beginsel niet van jou is, en een koper aan heling doet, is er dus een rechtmatige eigenaar. Die heeft de grond dus geclaimd en kan het verkopen.
Mocht de grond van iedere aardbewoner zijn, dan kan een individu er geen rechtmatig gebruik van maken zonder eerst met alle andere 8 miljard eigenaren te overleggen en ze desgewenst te compenseren voor het gebruik. Aangezien iedere aardbewoner grond gebruikt die hij in eigendom deelt met 8 miljard anderen, is dit idee van ‘de natuur is van iedereen’ ongetwijfeld bedacht als werkverschaffing voor alle advocatenkantoren ter wereld.
Als de grond echter van niemand is, ben je wel genoodzaakt een stuk voor eigen gebruik te claimen. Anders zijn de grondstoffen waarmee je jouw eigen lichaam opbouwt ook niet van jou. Anderen kunnen dan rechtmatig je linkernier gebruiken. Ook niet handig. 😁
Rechten en plichten zijn een overheidsdingetje. Uiteindelijk beslist de bevoegde rechtbank over eigendomsrecht, en wordt het eventueel gehandhaafd met staatsgeweld. Buiten het gebied waarover de rechtbank bevoegd is gelden die rechten en plichten niet.
Eigendomsrecht wordt toegekend door de overheid, eventueel via de rechtbank. Niet iedereen snapt dat. Het kan zijn dat mensen met een dikke hypotheeklening die bij Bijzonder Beheer lopen niet helemaal begrijpen dat de rechter het zogenaamde ‘eigendomsrecht’ van hen af kan pakken en het een ander kan gunnen.
Peter kan zijn polder aanleggen, maar als de rechter bepaalde plannen heeft wordt dat gewoon uitgevoerd. Als Peter geluk heeft krijgt hij misschien een schadeloosstelling van de rechter, doet hij moeilijk dan sluiten ze hem misschien op. Misschien sturen ze de politie om op hem te schieten. Als je denkt dat je onvoorwaardelijk eigenaar van iets bent vergis je je.
Eigendomsrecht betekent uiteindelijk helemaal niets. Als er ergens warlords rondlopen, en volgens Edward Dutton gaan we die kant weer op, zie zijn video over Andrew Tate, dan komt macht uit de loop van een geweer. Dat is nu ook het geval maar veel mensen zijn zich daarvan niet bewust.
Edward Dutton legt de basis van eigendomsrecht uit:
The Rise of Andrew Tate: The Collapse of IQ and the Return of a Gangland Society
https://www.youtube.com/watch?v=jrw0xuoOrM8
Peter gelooft dacht ik dat De staat overal de ultieme eigenaar van is en jij als subeigenaar slechts huurt van de staat. Zo is het in de praktijk wel in de meeste landen, maar libertarisch is er volgens mij geen grond voor.
Het doet denken aan het serfdom. Daarbij werden de serfs meeverhandeld met de grond. Bij mijn weten is dat ontstaan aan het einde van het romeinse rijk. De soldaten die voor het empire gestreden hadden, kreeg hun zuur verdiende eigendomsrecht van een stukje land, maar toen ze de immer stijgende belastingen niet konden betalen en de grond wilden ontvluchten, sleepten de soldaten van Rome ze terug en werd eigendom van grond opeens gedefinieerd als een verplichting.
Ik geloof dat Peter het gewoon claimt, omdat hij de eerste is, beroept zich op ‘natuurrecht’ en eigendomsrecht (zonder overheid!). En hij verwacht dat anderen dat respecteren, zijn slaaf worden of zo.
@Pcrs,
Nee, het artikel gaat hier nader op in. Als een eigenaar zijn grond onder bedreiging met geweld heeft moeten achterlaten, kan niemand deze grond ooit meer legaal homesteaden.
Pas als je het eigendomsrecht actief moet blijven claimen om ergens eigenaar van te kunnen zijn, en je vrijwillig die eigendomsclaim laat vallen, valt de grond vrij en kan iedereen het legaal homesteaden.
De criminele veroveraar dus ook. Dat betekent, dat de overheid, als zaakgelastigde of als daadwerkelijke eigenaar, een rechtmatige claim op die grond heeft. Alle wet- en regelgeving die de overheid de gebruikers van die grond dan oplegt, is dan legaal.
Dit zou alle libertarische bezwaren tegen zaken als belastingheffing ongegrond maken. Het is dus essentieel dat we weten hoe de vork echt in de steel zit.
@Nico,
Eigendomsrecht heeft niets met de overheid te maken. Het bestaat los van een overheid. Het is een natuurrecht (zie mijn leeuwen voorbeeld hierboven).
@Nico,
Eigendomsrecht heeft niets met de overheid te maken. Het bestaat los van een overheid. Het is een natuurrecht (zie mijn leeuwen voorbeeld hierboven)
@Nico,
Ja, allicht. De natuur verplicht het individu om in leven te blijven en zich voort te planten. De natuur verplicht de soort om de beste individuen te laten overleven en zich voort te planten.
Als het individu en de soort niet aan die verplichtingen voldoen, worden ze zonder pardon de nek omgedraaid. Voor jou tien anderen.
Dat zou tevens betekenen dat als een land veroverd wordt, de roverheid vermoord, dan kan niemand dat land en het land in dat land ooit meer legaal homesteaden.
Het lijkt mij onlogisch.
Eigendomsrechten zijn bedoeld om conflicten over eigendom te vermijden. Daarom is de regel dat je iemand zijn eigendom niet onvrijwillig af mag nemen. Dat KAN natuurlijk wel, rechten houden niemand tegen. Het moet een voorspelbare uitspraak van een rechter geven over elk eigendomsconflict. Als een eigenaar vermoord is en er zijn geen erfgenamen, dan dient het geen enkel conflictvermijdingsdoel om te stellen dat dit land dan nooit meer gehomestead mag worden. Wie is daar bij gediend.
Ik denk dan ook dat in een ancap maatschappij waar rechtsbedrijven rechtsspreken die klanten hebben, niemand er een probleem mee heeft als een stuk land opnieuw gehomestead wordt. Immers degenen die er een probleem mee zouden hebben zijn immers dood. Ik denk wel dat de klanten van elk rechtsbedrijf er een probleem mee hebben als de moordenaar van de eigenaar het gaat homesteaden. Dit omdat iedere klant van dit rechtsbedrijf zich zorgen maakt of hij de volgende is. Als een rechter van het rechtsbedrijf daar anders over oordeelt, zal hij snel klanten verliezen.
Waar je denk ik de mist in gaat is dat je denkt dat libertariers vanuit de studeerkamer bedenken hoe het moet werken en dit dan gaan afdwingen middels rechtsbedrijven. Echter, het is andersom. Libertariers proberen te voorspellen hoe een rechtssysteem er uit zou komen te zien als er vrije competitie was in rechtssystemen en die gewoon klanten hadden die hun lidmaatschap konden opzeggen en er competitie kon worden opgericht bij slecht functioneren.
In deze praktijk verwacht ik niet dat het land van een vermoord iemand zonder erfgenamen eeuwig ongebruikt blijft. Een rechtssysteem dat dit afdwingt, zal snel klanten verliezen. De kosten voor het beschermen van dit stuk eigendom tegen homesteaden zijn immers op niemand af te wentelen als er geen draagvlak voor is bij de andere klanten van het rechtssysteem.
@Pcrs,
Je hebt gelijk, dat de kans groot is dat een vrije markt rechtsysteem een voor alle betrokkenen acceptabele toewijzing van de eigendomsrechten zal genereren.
Het probleem is echter dat common law nu niet alleen grondgebruik door een veroveraar onmogelijk maakt, maar ook heling niet toestaat. Ik kan mij niet voorstellen, dat commerciële rechtbanken dit ooit wel gaan toestaan.
Het resultaat is dan wel dat niet alleen de overheid illegaal is, maar ook ons grondgebruik dat is. Hier kom je alleen onderuit door heling te legaliseren. Maar dat zet de deur open naar misdaad op grote schaal.
Daarnaast zijn er vast ook genoeg verdreven grondeigenaren die hebben berust in hun lot en het verlies van hun grond hebben geaccepteerd. In zo’n geval is de grond legaal gehomestead door de veroveraar. De overheid is dan ook legaal en de libertarische kritiek is onjuist.
___________
“Asking polite with a gun in your hand is always better than just asking polite.”
~ Al Capone
PS
Een eigenaar en diens erfgenamen kunnen een stuk grond eeuwenlang ongebruikt laten, bv als natuurreservaat.
Het is dan niet onmiddellijk duidelijk, dat deze wildernis niet beschikbaar is voor homesteading. Vandaar het hek met de waarschuwingsborden.
Zo is echter bij illegale wildernis ook niet onmiddelijk duidelijk, dat de rechtmatige eigenaar is verdreven of vermoord en dit stuk grond niet legaal kan worden gehomestead. Doe je het toch dan is de kans groot, dat er niemand anders met een eigendomsclaim komt.
In de loop der eeuwen wordt illegaal gebruik zo toch legaal, want het is geen betwist eigendom (meer). Waarom zou deze situatie bij de huidige overheden niet zijn ontstaan? Die zijn immers al zo oud dat eventuele erfgenamen van de oorspronkelijke grondeigenaren allang zijn overleden.
Dan staan overheden toch in hun recht en libertariers niet?
Je hoeft heling niet te legaliseren. Ik weet ook niet wat een rechtbank daar over gaat brouwen, maar denk dat het iets redelijks is, omdat ze klanten willen behouden.
Net zo als je niet kunt voorspellen wat de straf die een private wegeigenaar op gaat leggen aan mensen die roekeloos rijden. Dat het redelijk wordt is echter wel duidelijk anders verliezen ze klanten. Dus de Albert Heijn gaat in zijn gangpaden geen flitspalen neerzetten om mensen die hun winkelwagentje dubbel parkeren te beboeten. Maar er liggen toch geen zwervers in de gangpaden. Dus die uitkomst daar is iedereen redelijk gelukkig mee die een klant is van AH.
Dus heling toestaan zullen ze niet doen. Waarschijnlijk zullen ze ook geen staatseigendom erkennen. Maar de transitie van staat naar vrij is ingewikkeld, net als het moment dat er een gedeelte staat is en een gedeelte vrij. Ik denk dat veel klanten van grijze gebieden geen halszaak maken. Dus een stuk grond dat 50 jaar geleden verlaten is en waarvan geen erfgenamen zijn te vinden, daar komt die rechtbank wel uit en ik denk dat niet veel klanten er hun lidmaatschap over gaan opzeggen.
@Nico,
Eigendomsrecht heeft niets met de overheid te maken. Het bestaat los van een overheid. Het is een natuurrecht (zie mijn leeuwen voorbeeld hierboven)
Driemaal is scheepsrecht! 😁
(2 kunnen er weg)
“Natuurrecht’, zijn er ook natuurplichten?
@Nico,
Ja, allicht. De natuur verplicht het individu om in leven te blijven en zich voort te planten. De natuur verplicht de soort om de beste individuen te laten overleven en zich voort te planten.
Als het individu en de soort niet aan die verplichtingen voldoen, worden ze zonder pardon de nek omgedraaid. Voor jou tien anderen.
maar goed, allemaal academische fijnslijperij. we leven in een systeem als dit
https://youtu.be/8f_syNdbQYA
Een Kafkaëske wereld is nooit leuk, maar voor de rechtmatigheid niet relevant.
Als de US government legaal is, heb je als Amerikaans staatsburger helemaal niets te vertellen. Hij is immers geen grondeigenaar met een allodial title.
Al willen ze dat hij zijn kat blauw verft dan moet hij dit doen. Of het land verlaten uiteraard.
We werken naar een maatschappij toe waarin de meeste mensen dat eigendomsrecht niet gaan erkennen
@Peter de Jong
ook daar zullen commercieele rechtbanken een redelijke afweging in maken. Centraal daarbij staaat centraal dat hun klantenbestand hetbredelijk vindt en niet massal hun lidmaatschap opzeggen
Dat is de vraag. Een grondgebruiker is geen eigenaar. Die heeft dus geen enkel recht dat hij voor die rechtbank kan claimen.
Als het je ergens niet bevalt en de grondeigenaar wil je niet tegemoet komen, dan kan je niets anders doen dan vertrekken.
Waarom zou de staat de grondeigenaar zijn volgens een private rechtbank? We zijn dan inmiddels een wereldoorlog en 5 vaccin drama’s verder en bijna iedereen moet kotsen van de roverheid. Dus het is duidelijk dat hun eigendomsrecht door verovering en eigendomsrechtenschending niet erkend gaat worden.
Niet als de rechtbank res nullius verklaart omdat de grond verlaten is en geen eigenaar kan worden gevonden. Zoals ik al eerder zei: het eigendomsrecht zoals libertariërs dat bedenken, is niet iets wat opgelegd wordt, maar iets wat uitgevonden wordt.
Wat denk jij dat een rechtbank met vrijwillige klanten aan rare interpretaties van eigendomsrechten gaat geven?
Grond heeft altijd een eigenaar. Is er sprake van een onbeheerde nalatenschap neemt de overheid het beheer op zich. Eventuele erfgenamen kunnen zich binnen 20 jaar melden. Gebeurt dat niet wordt de overheid eigenaar.
res nullius kan alleen roerende zaken betreffen. Geen grond.
Als er geen rechtmatige eigenaar is, kan de gebruiker het homesteaden en heb je geen rechter nodig.
Het probleem ontstaat als er wèl een rechtmatige eigenaar is. De grondgebruikers heeft dan niets meer te vertellen. Het is zijn grond niet.
Als dat de huidige situatie is en de overheid ons dus rechtmatig wetten en regels oplegt, zijn we zuur.
Bertuz, res nullius kan op alles van toepassing zijn waarop je wilt dat het van toepassing is, we willen de samenleving veranderen. Het lijkt wel of je vast zit aan wat een paar uitbuiters ooit hebben neergepend.
Natuurlijk is er ongeclaimde/onontgonnen grond.
Over bezit, eigendom, houderschap is al erg veel nagedacht. Soms helpt het om te rade te gaan bij dingen waar al veel over nagedacht is. Maar indachtig je benadering; Ik wil dat de aarde een paradijs wordt.
Nederland is niet tot stand gekomen als een grote polder met een VVE.
Er is zo iets als res nullius. Als eigendom verlaten is, kan het opnieuw gehomestead worden. Het wordt dan immers van niemand gestolen omdat er geen claim meer op rust.
Punt is echter dat je niet eigenaar wordt via home steading door gewoon een claim te stellen. De eerste die voet aan grond zet op een nieuw continent, kan zich niet rechtmatig eigenaar verklaren van het hele continent. Zoals Lock zegt:”Je moet het ontginnen” Dus pas als je je labor met het land mixed, wordt je eigenaar van dat stuk land.
De nederlandse staat heeft dat niet gedaan en zijn daarom geen eigenaar.
@Pcrs,
Het labor argument is onhoudbaar. Hoeveel labor is nodig voor hoeveel land? Is het voldoende als je een gat met een meter diameter graaft en weer dichtgooit om een hectare land te mogen claimen?
En van wie zijn dan het goud, zilver, olie, etc diep onder de grond? Die heb je immers niet gemengd met jouw arbeid, dus anderen kunnen ze onder jouw grond claimen. Een grote markt voor Musk’s tunnel boring machines, lijkt mij.
Here op de northern prairies is de grond verdeeld, een 100 jaar geleden,door de feds:homesteading
En dat werd gedaan in quarters
(Een quarter is 160 acres=64 hectares )
Voorwaarde was: ontgin in ieder geval ,minimaal,10acres per jaar anders verloor je deze quarter weer aan de feds
Met deze regeling, die bleek vooral voor Europeanen te zwaar , had men tegelijkertijd MINERAL RIGHTS = een goudmijn !!
Maar men vond veel te veel olie, gas, diamanten, potash, nikkel aluminium etc etc, dus de roverheid besloot al vlug om bij verkoop van je grond deze mineral rights terug te pakken
Er zijn maar zeer weinig families die deze mineral rights nog hebben
Een quarter in 1915 kostte 10 dollar
Nu 400.000 dollar(vooral laatste 10 jaar omhoog geschoten)
Bevolkingsgroep dichtheid in een gebied zo groot als Frankrijk is 1.1 persoon per vierkante km
Heerlijk vrij, ongerepte natuur om ons heen !
En wat als je natuurliefhebber bent en een natuurgebied in eigendom neemt om de ecosystemen te bestuderen of alleen maar van de natuur wil genieten? Dan wil je helemaal niets ontginnen. Je wil het juist zo ongerept mogelijk laten.
Het meest eerlijke is als je helemaal niets hoeft te ontginnen. Je bent rechtmatig eigenaar als je als eerste iets claimt en het voor iedereen duidelijk is, wat precies je eigendom is. Je zet er dan een hek omheen met bewakingscamera’s en borden met “private property, trespassers will be shot”. Geen misverstand mogelijk! 😁
Friese Canadees, zoveel mogelijk ontginnen, zo ging dat in die tijd. In de jaren ’70 had je in Nederland de ruilverkaveling, alles moest efficiënter. Nu moet juist alles terug naar de natuur, vrij baan voor biodiversiteit. Ze zijn nog niet echt begonnen met het teruggeven aan de natuur, maar het is een mooi streven.
Hoeveel werk voor eigendom:te bepalen door private rechtbanken
@Pcrs,
Je kan geen rechter inschakelen als het een grondstuk is waar geen tweede claim op rust. Er is dan geen tweede partij en het grondstuk is vrij om te homesteaden. Je kan dan alles claimen waar een ander nog geen claim op heeft. Pas als de buren daar ook een deel van hadden willen claimen kan je naar een rechter.
Als het niet door iemand anders geclaimed is, kan je het claimen ja. Wat is daar mis mee. Maar je eigendom beschermen, kost geld. Dus als je het niet productief maakt, dan kun je die kosten niet dragen. Als je het wel productief maakt, zal in de markt blijven of jij daar goed in bent. Slechte boeren worden overgenomen door goede boeren, zo wordt land over tijd productiever.
@Pcrs,
Goed punt! Maar dan is bepalend wat een homesteader er nog voor over heeft om een geclaimd grondstuk te beschermen tegen illegaal gebruik.
Het is dan geen noodzakelijke voorwaarde om iets te claimen dat je het ook productief moet maken. Zolang je de kosten kan dragen is het van jou. Dus als je als natuurliefhebber het in ongerepte staat wil houden kan dat en mag je het toch je eigendom noemen.
In principe kan een rijk iemand dan heel Antarctica claimen of heel de planeet Mars. Iedereen die dit betwist en er iets van probeert af te pakken kan dan met geweld worden geweerd. Dat zou dan rechtmatig zijn.
@Pcrs,
In principe mag dan ook iedereen rechtmatig je huis of je auto van je afnemen, zodra je het abonnement op je beveiligingsniveau niet meer kan betalen en je deze eigendommen niet zelf meer kan verdedigen.
Diefstal wordt zo blijkbaar legaal als je je eigendomsrecht niet meer kan handhaven. Dus als grondeigenaren worden verdreven van hun grond krijgt de veroveraar het rechtmatig in zijn bezit. Voor mijn gevoel klopt hier iets niet! 😁
@Peter
Beveiliging is niet gratis, ook niet als het via de staat gaat. Ik denk dat het idee voortkomt, omdat pen en papier niets kosten en rechten gratis lijken. Zo denken mensen ook dat je gewoon moet zeggen dat mensen recht op woning, water en energie hebben en het dan plotseling uit het niets verschijnt.
Zo denken mensen ook dat eigendomsbescherming gratis is. De staat maakt die dingen alleen duur, niet gratis. Maar in een vrije samenleving kost het ook allemaal een beetje, niet zo veel als nu, maar wel een beetje. Als je dat niet kunt betalen, is er grote kans dat je het kwijt raakt. Natuurlijk kan iemand die wat pech heeft en zijn rekeningen niet kan betalen, wel op begrip rekenen voor een tijdje, maar uiteindelijk moet iemand de bescherming betalen, of hij moet het zelf beschermen natuurlijk.
Res nullius betreft uitsluitend roerende goederen. Geen grond.
Ik was op mijn onbewoonde eiland. Ik had honger dus ik had wat vissen gevangen en wat kokosnoten geplukt – een hoop werk. Ik was moe, dus ik dacht: ik ga even een middagdutje doen. Toen ik weer wakker werd waren mijn vissen en kokosnoten weg! Waarschijnlijk waren het de dieren die mijn rechten niet respecteren.
@Nico,
Zonder rechtsorde is geen welvarende samenleving mogelijk. De natuurwetten bieden al een basic rechtsorde, waarin eigendomsrecht en het recht op zelfbeschikking zijn gegarandeerd voor ieder levend wezen, dat tot de beste van zijn soort behoort (zie het leeuwen voorbeeld boven). Mensen zullen dit in een vrije samenleving aanvullen met commerciële dienstverleners (protection agencies, mediators, commercial labor camps, etc).
http://www.daviddfriedman.com/Libertarian/Machinery_of_Freedom/MofF_Chapter_29.html
Uiteindelijk gaat het om de mogelijkheid tot Escape. Een soort vereniging-van-eigenaren-constructie is niet fijn. Je kunt lastig ontsnappen aan medebewoners die rare en dure dingen willen. In het geval van die polder zou de beste mogelijkheid tot Escape zijn: de gelegenheid om met gelijkgestemden een eigen polder te maken. Als dat mogelijk is, heb je een alternatief als de maker van de polder onredelijke kosten in rekening brengt voor onderhoud: het zelf beter doen.
Hetzelfde geldt trouwens ook voor de diensten die projectontwikkelaars aanbieden. Als individuen net zo goed aan grond konden komen als projectontwikkelaars, was er een Escape: zelf een huis bouwen. Omdat die er niet is, hebben ontwikkelaars een machtspositie.
@Barend,
Ja, je wil zoveel mogelijk vrijheid. Als je het volledige eigendomsrecht over een stukje grond kan verwerven en daarop je eigen huis kan bouwen, heb je met de regels van andere eigenaren niets te maken.
Het vraagstuk betreft gedeeld eigendom. Dat is altijd problematisch, want dan moet je tot overeenstemming met de andere eigenaren komen als je over je eigendom wil kunnen beslissen.
Als je alleen voorstellen unaniem accepteert, zullen controversiële zaken nooit worden gedaan. Als je bij democratische meerderheid besluiten neemt, is veel meer mogelijk, maar dan zijn er altijd eigenaren ontevreden.
Wil je maximale vrijheid, dan zie je dus af van gedeeld eigendom. In zo’n samenleving zijn dan geen polders of appartementencomplexen mogelijk. En uiteraard ook geen natiestaat.
God schiep mensen, planten en dieren, maar ambtenaren, grondeigenaren en andere creaturen schiep de duivel in zijn vrij uren!
Zo is het maar net Jhon
Nico: God heeft de wereld toch aan de mensen gegeven om te gebruiken/ontginnen? Waar staat in de bijbel dat er niet gepolderd mag worden volgens jou?
Polderen mag vast wel van God maar de motieven van Peter vind ik nogal verwerpelijk.
Wat een mens nodig heeft om te overleven en wat een mens claimt zijn niet altijd of beter nog nooit congruent. Mensen claimen vaak meer dan ze nodig hebben. Kan zijn uit angst, kan zijn uit hebzucht, kan zijn uit macht.Waar baseer je dan het natuurrecht op? Op dat wat je nodig hebt, op dat wat je pakken kan, op dat wat je denkt dat voldoende is? Om die reden is natuurrecht onbruikbaar als criterium. Eigendom is niet meer dan een fictie om alles wat een mens meer “pakt” dan hij nodig heeft, een legitimatie te geven op basis waarvan geschillen beslecht kunnen worden.
Bezit ligitimeert. Laat een ander maar zijn beter recht, zeg eigendom, bewijzen.
Zelfs een dief die slechts bezit heeft, geen eigendom, wordt door het recht beschermd. Als jij je gestolen fiets afpakt van de dief ben je illegaal bezig.
De bestolene zal naar de rechter moeten als hij zijn fiets op legale wijze wil terug kunnen krijgen. Slaagt de bestolene er niet in zijn beter recht te bewijzen, krijgt hij zijn fiets niet terug. En de dief blijft ook na het vonnis bezitter. Hij wordt geen eigenaar.
Een tijd geleden las ik over een bromfiets dief die een nieuwe uitlaat onder de gestolen brommer had gezet.
De eigenaar moest eerst de kosten van de uitlaat betalen voordat hij ze brommer terug kreeg, wegens de gemaakte kosten van de dief.
Zo achterlijk kan het lopen in Nederland.
Het instituut natuurrecht heb je niet nodig. Je kan net zo goed uitgaan van het vertrekpunt dat niemand rechten had of heeft. Afpakken, claimen van je recht kan net zo goed berusten op je principe dat je geen rechten hebt en als je ze meent te hebben dat je dat dan bewijst.
@Bertuz,
Dat zijn goede punten. Wanneer kan iemand iets claimen als zijn eigendom? Dat kan in principe als niemand anders het al heeft geclaimd. Je bent eigenaar van je eigen lichaam, omdat je de eerste bent die het claimt.
Hoeveel heb je werkelijk nodig? Mensen hebben van veel organen twee stuks, terwijl ze ook met één zo’n orgaan verder kunnen leven. Toch stellen ze er prijs op hun linker long, nier, oog, etc te houden. Die extra resource vergroot immers hun overlevingskansen.
Daarom zal ieder levend wezen zoveel mogelijk resources in zijn bezit proberen te krijgen. Dat is een natuurwet.
Of je nu rekening houdt met de natuurwetten of niet moet je zelf weten. Doe je het niet dan ben je eerder dood en sterft je soort uit.
Er is een verschil tussen noodzakelijkheid en luxe.
En van je lichaam ben je de bezitter. Niet de eigenaar. Een dier zou dan ook de eigenaar zijn. Toch zien wij het dier als zaak. Wij beschikken over het dier net zoals over onze fiets. Erg consequent is de mens niet als het aankomt op natuurrecht. Eerder selectief. Die keuze, dat verschil is vreemd.
Bertuz, daar denkt mijn dikke grijs rode poes toch echt heel anders over wie er hier de baas en of de eigenaar is.
We tolereren mekaar enkel.
@ Bert, zo zie je maar hoe verschillend levende wezens dingen benaderen. Precies mijn punt.
Een aantal foutieve aannames in het stuk.
Ten eerste is er geen enkele reden waarom een stuk land dat vrijkomt omdat er geen erfgenamen zijn niet weer als ‘wild’ kan worden gezien en dus door anderen kan worden geclaimed.
Ten tweede is het maar de vraag of verovering illegaal is, dat is domweg niet zo. Als A een aanval doet op B, maar B verslaat A en verovert gebied dan is dat volgens internationaal recht legaal.
Daarnaast gaat het hele idee weer uit van een sprookje. Verovering is altijd een onderdeel geweest van de menselijke natuur. En zelfs wanneer staten een deel grondgebied verliezen heeft dat niet perse effect op de persoon, het kan best zijn dat het de burger niet uitmaakt welke overheid er belasting over heft.
@Johan,
Bedankt voor je input en nieuwe gezichtspunten! 😁
Het zal de meeste burgers idd niet uitmaken of ze door de hond of door de kat gebeten worden.
Maar een verovering kan zeker ook legaal zijn. Dat maakt de libertarische kritiek op de overheid toch wel problematisch. Het is immers niet uitgesloten dat een overheid, hetzij als zaakgelastigde, hetzij als grondeigenaar, in zijn recht staat en gebruikers van de grond wetten en regels mag opleggen. Als dat je als grondgebruiker niet bevalt, zit er niets anders op dan te vertrekken. Het omver werpen van een tirannieke overheid, zoals de Amerikaanse Constitution aanbeveelt, is dan zeker niet toegestaan.
Dat een grondstuk na het vermoorden van de eigenaar en diens erfgenamen niet meer in gebruik kan worden genomen, komt omdat Common Law niet toestaat, dat misdadigers voordeel hebben van hun misdaad.
Zou dat geen punt zijn, dan hoeft je maar een grondeigenaar en diens familie om te brengen om zijn vrijgevallen grondstuk rechtmatig te kunnen homesteaden en anderen kunnen dit onrechtmatig vrijgevallen bezit dan legaal helen. In de praktijk wordt de soep niet zo heet gegeten, zoals Pcrs al aangaf, maar het is een inconsequentie in de rechtsorde.
Slavernij is altijd onderdeel geweest van de menselijke cultuur, behalve misschien voor de landbouw revolutie als jagers verzamelaars. Er komt een moment dat je een stap voorwaarts maakt en iets afschaft wat altijd gemeen goed was. Dat is alwaar libertariërs mee bezig zijn
Alweer een heikel punt. In mijn ogen dient een overheid de belangen van het volk te dienen. En een tirannieke overheid mag (moet!) worden afgezet. Dat dat illegaal is volgens diezelfde overheid is helemaal niet van belang.
Dat geldt ook over afscheidingen; wat dat betreft zijn er trouwens zaken vastgelegd in het internationale recht en door de VN. De situatie in Ukraine is daar een mooi voirbeeld van. De Ukrainse wet stelt dat afscheiden niet kan, maar het internationale recht stelt van wel, evenals de verdragen die door de leden van decVN zijn ondertekend. In mijn ogen is het dan de wil van het volk dat doorslaggevend dient te zijn.
In feite is dit alles alleen maar meer reden om overheden zo klein mogelijk te hiuden, mer zo min mogelijk taken.
Ik las een mooi artikel over een probleempje op het eiland Sint Maarten. Het Kadaster is daar een particuliere organisatie, die het niet zo nauw nam met de registratie van stukken grond en de eigenaren daarvan. Zo was er bijvoorbeeld een notaris die stukken altijd ongetekend inleverde en daarmee een gewoonterecht claimde “omdat hij het altijd al zo had gedaan”. Zo zijn stukken grond die van de overheid waren op dubieuze wijze in handen gekomen van politici. Het ging daarbij vanzelfsprekend om mooie lapjes met een privéstrandje en zo.
Als je het leest, zakt je broek er van af, want eigenlijk weet niemand meer wat van wie is. https://dossierkoninkrijksrelaties.nl/2023/02/26/column-bericht-uit-sint-maarten-17/
Onze openbare registers kennen een zogenaamd negatief stelsel. Dat betekent dat ook bij ons het register en de werkelijkheid niet altijd congruent zijn. Zelfs als de notaris zijn werk goed doet. Vaak is de eigendom onduidelijk. Zowel van roerende zaken als van onroerende zaken. Verjaring en goede trouw zijn dan de “trucs” waarmee een “foute status” “gerepareerd” kan worden. Die trucs zijn nodig ter beslechting van geschillen. Zolang niemand moppert, is bezit voldoende. Je bent dan gelegitimeerd en juridisch beschermd. Van bezit zou je kunnen zeggen dat dat een natuurrechtelijk iets is. Van eigendom en houderschap niet.
Comments are closed.